Gıda sektöründe ürün taşımacılığında tankerler, flexi tanklar kullanılabilmekledir. Örnek vermek gerekirse çiğ süt, bitkisel sıvı yağ, fındık füresi gibi gıda ürünlerinin ve gıda ile temas eden karbondioksit gazı gibi gazların taşımacılığında kullanılır. Direkt olarak gıda ürünü ile temas etmesi nedeniyle tanker temizliği ve kontrolü gıda güvenliği açısından önemlidir.
Aralık 2020’de FSSC tarafından FSSC 22000 sertifikalı kuruluşlar için nakliye tankı temizliğinin gıda güvenliği yönetim sistemlerine nasıl dahil edileceğine ve kontrol edileceğine ilişkin “Nakliye Tankı Temizliği Kılavuzu” yayınlandı.
Bu kılavuz, nakliye tanklarını ya kendi işlerinin bir parçası olarak ya da bir hizmet sağlayıcı olarak kullanan gıda üreticilerini ve kendi sertifikasyon kapsamında taşıma tanklarını kullanan nakliye kuruluşlarını kapsamaktadır.
Kılavuzda ISO 22000: 2018 Standardı ve ISO 22002-1-5:2019 Taşıma ve Depolama Ön Gereksinim Programı gereklilikleri dikkate alınarak, her bir gereklilik için istenen şartlar detaylı olarak ele alınmıştır.
Bu kılavuzu, FSSC 22000 belgeli olsun ya da olmasın gıda ürünü için tanker taşımacılığı olan her firma inceleyip kalite ve gıda güvenliği yönetim sistemine entegre edebilir.
Eğer son ürün nakliyesi için tanker kullanıyorsanız ya da tankerle gelen bir hammadde alımınız varsa şu konulara dikkat edilmesi gereklidir:
Taşıma tankeri temizliği ile ilgili olarak potansiyel riskler dikkate alınmalıdır. Taşıyıcının tanker temizliğini üçüncü taraf bir tedarikçiye yaptırması ve tanker temizliği dahil bir hizmet sunması oldukça yaygındır. Bu durumda temizlik, nakliye fiyatının bir maliyet unsuru haline gelir. Fiyat baskısı, temizlik kalitesi üzerinde gerekli etkiye sahip olarak kısa ve kötü temizlik riskini potansiyel olarak artırabilir.
Bunun yanı sıra, gıda güvenliği ile ilgili hijyen gereklilikleri, tüm nakliye ve temizlik tedarikçileri tarafından her zaman iyi bilinmemektedir.
Gıda taşıma tankerlerinin temizliği ile ilgili riskler ve alınacak önlemler konusunda ilgili kişilere eğitim verilmelidir. Örneğin yükleme/boşaltma personeli, bakım veya temizlik personeli, araç sürücüsü gibi.
Tanker temizlik ve dezenfeksiyonunun nakliye firmasının sorumluluğunda olması durumunda, hizmet tedarikçisinden şunlar istenmelidir:
- Tanker temizlik ve dezenfeksiyonunun nasıl yapılacağını da içeren hizmet şartlarına dair bir sözleşme
- Eğer bu şartlar sözleşme içerisinde açıkça belirtilmemişse, temizlik ve dezenfeksiyonunun nasıl yapılacağına dair detayları içeren ek protokol ya da hizmet şartnamesi
- Tanker temizlik ve dezenfeksiyonunun etkinliğinin nasıl doğrulandığına dair bilgi
- Sözleşme ve/veya şartnamenin hizmet tedarikçisi tarafından onaylanması
- Tanker temizlik ve dezenfeksiyon sertifikasının nakliye tedarikçisinden her tanker dolum öncesi alınması
- Tankerin temizlik sonrası mühürlenmesi ve mühür numaralarının kaydedilmesi
- Tankerin sadece gıda ürünü taşımacılığında kullanılması
- Tanker üzerinde “Yalnızca gıda maddeleri için” yazısının olması
- Tankerin bir önceki taşıdığı gıda ürünü ile ilgili bilgi
Tanker temizlik ve dezenfeksiyonu saha dışında bir istasyonda yapılıyorsa, iç denetimlerin bir parçası olarak bu istasyon yerinde denetlenebilir ve bunlarla sınırlı olmamakla birlikte aşağıdaki konular kontrol edilmelidir:
- Kullanılan su kaynağı ve su arıtma sistemi
- Risk analizine dayalı bir sıklıkta su analizlerinin yapılıp yapılmadığı
- Buhar ile sterilizasyon durumunda buharın kaynağı, buhar kazanı kimyasalının gıdaya uygun olup olmadığı
- Kurutmada kullanılan havanın filtrasyonu ve filtre kontrolleri
- Risk analizine dayalı bir sıklıkta hava mikrobiyal analizlerinin yapılıp yapılmadığı (eğer gerekiyorsa)
- Kullanılan temizlik kimyasalları ve malzemeleri
- Altyapı
- Temizlik ve dezenfeksiyonun hizmet şartnamesine uygun yapılıp yapılmadığı
- Temizlik ve dezenfeksiyonun nasıl ve ne sıklıkta doğrulandığı
- Temizlik ve dezenfeksiyonun kayıtları -sıcaklık, süre, pH, iletkenlik, kimyasal konsantrasyonu, vb.
- Haşere kontrolü
- Temizlik sonrası tankerin mühürlenmesi, mühürlerin yeri ve sayısı
- Bir önceki taşınan gıda ürünü
- Atıkların uzaklaştırılması ve bertarafı
- Temizlik ve dezenfeksiyondan sorumlu kişilerin aldığı eğitimler ve kayıtları
- Gıda ve gıda dışı taşımacılıkta kullanılan tankerlerin ayrı alanlarda temizlenip temizlenmediği
Avrupa Tank Temizleme Kuruluşları Federasyonu (EFTCO) tarafından denetlenen ve onaylanan temizlik ve dezenfeksiyon istasyonlarının listesine web sayfasından ulaşabilirsiniz.
Taşıma tankeri ile ilgili yapılacak kontroller:
- Taşıma tankerinin yapıldığı malzemenin, iç tasarımının ve vana, hortum ve pompa gibi bağlantı ekipmanlarının gıdaya uygunluğu
- Temizliği ve dezenfeksiyonu zorlaştıracak ölü noktalar olup olmadığı
- Tankerin muayene ve bakımı
- Sızdırmazlık kontrolü
- Kapak kontrolü
- Tanker dolum sonrası mühür kontrolü
- Tanker üst kapak contalarının sağlamlığı ve temizliği
- Tüm doldurma ve boşaltma ağızlarındaki contaların temizliği
- Tanker alt dolum borusu ventil ve vana sızdırmazlığı
- Ürün transfer hortumunda yıpranma olup olmadığı
- Tanker üzerinde “Yalnızca gıda maddeleri için” yazısının olması
- Tanker temizlik ve dezenfeksiyon sertifikasının nakliye tedarikçisinden her tanker dolum öncesi alınması (eğer temizlik nakliye firması tarafından yapılıyorsa)
- Tanker temizlik ve dezenfeksiyon sertifikasının üzerinde araç plakası ve mühür numaraları gibi bilgilerin olması
Gıda güvenliği ekibi tarafından değerlendirilecek konular:
- Tanker taşımacılığı ve potansiyel gıda güvenliği tehlikelerinin (mikrobiyolojik, fiziksel, alerjen) tehlike analizinde değerlendirilmesi
- Temizliği ve dezenfeksiyonun etkinliğinin geçerli kılınması ve doğrulanması
- Temizlik ve dezenfeksiyon işleminin nasıl ve ne sıklıkla doğrulanacağının gıda güvenliği ile ilgili risklere bağlı olarak belirlenmesi -mikrobiyal swab testi, görsel kontrol, alerjen test kiti ile doğrulama; CIP temizliği yapılıyorsa durulama suyunda kimyasal kalıntı kontrolü gibi
- Temizliği ve dezenfeksiyon metodu
- Yükleme/dolum öncesi yapılacak kontroller
- Herhangi bir uygunsuzluk tespiti durumunda alınacak aksiyonlar -örneğin tankerin yeniden temizlenmesi, tankerin reddedilmesi gibi
- Tanker temizlik istasyonunun yerinde denetlenmesi ile ilgili iç denetim yapacak kişilere eğitim verilmesi
- Temizlik ve dezenfeksiyondan sorumlu kişilere eğitim verilmesi
- Hizmet tedarikçisinin seçimi ve onayı; performansının değerlendirilmesi
Kaynak: