Gıda işletmeleri, üretilen ürünün satıldığı ülkenin yasal şartlarına uymakla yükümlüdür. Alerjen olarak kabul edilen gıdalar, ülkeden ülkeye değişebilmektedir. Öncelikli olarak, ürünün satıldığı ülkenin yasal şartlarını takip edecek bir sistem olmalıdır. Çoğu ihracat yapan şirket, müşterileri tarafından bilgilendirilmekte ya da şirkette yasal şartları takip eden kişi(ler) ya da ayrı bir yasal şart takip departmanı olmaktadır.
Gıda ürünleri içinde alerjen bir içerik var ise, ürünün ambalajı üzerinde etikette, yasal şartlara uygun olarak beyan edilmek zorundadır.
Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği ve Avrupa Birliği yönetmeliği (Regulation (EU) No 1169/2011) eklerine göre alerjen gıda ürünleri (14 adet) kısaca şunlardır:
- Gluten içeren tahıllar
- Kabuklular
- Yumurta
- Balık
- Yerfıstığı
- Soya fasülyesi
- Süt/süt ürünleri
- Sert kabuklu meyveler
- Kereviz
- Hardal
- Susam
- Kükürt dioksit ve sülfitler
- Acı bakla
- Yumuşakça
Peki Avrupa ve Türkiye haricindeki ülkelerde durum nasıldır?
FARRP (Gıda Alerjisi Araştırma ve Kaynak Programı (Food Allergy Research and Resource Program) web sitesinde farklı ülkelerin yasal yönetmeliklerine göre alerjen gıdalar bir çizelge olarak yayınlanmıştır ve yasal şartlarda bir değişiklik olması durumunda da bilgiler güncellenmekte ve güncelleme tarihi de çizelgenin en alt kısmında bilgi olarak yer almaktadır.
Listeye baktığımızda arı poleni/propolis, sığır eti, tavuk, lateks (doğal kauçuk), mango, şeftali, domuz, arı sütü ve domates AB ve Türkiye yasal yönetmeliği alerjen listesinde olmayan alerjen gıdalardır. Bu ürünler aşağıdaki ülkelerde alerjendir.
- Arı poleni, propolis ve arı sütü: Avustralya / Yeni Zelanda
- Sığır Eti, tavuk ve şeftali: Kore
- Lateks (doğal kauçuk): Brezilya
- Mango: Tayvan
- Domuz: Kore
Listede ilgi çeken detay lateks (doğal kauçuk) her ne kadar bir gıda ürünü olmasa da alerjen olarak Brezilya’nın listesine eklenmiştir. Doğal kauçuk, gıda işletmelerinde gıda ile temas eden ekipmanlarda -örneğin taşıma bandı, hortum gibi-ya da, gıda ile temas eden eldiven ve ürün ambalajı olarak da kullanılmaktadır.
Bazı ülkelerde ise alerjenler AB ve Türkiye listesine göre daha sınırlı tutulmuştur:
- Ortadoğu ülkelerinde yumuşakçalardan sadece istiridye alerjen
- Japonya ve Kore’de kuruyemiş grubundan sadece ceviz alerjen
- Japonya ve Kore’de kabuklular grubundan sadece yengeç ve karides alerjen
- Kore’de balık grubundan sadece uskumru alerjen
- Amerika’da süt grubundan sadece inek sütü alerjen
- Singapur’da süt grubundan sadece inek, buffalo ve keçi sütü alerjen
Japonya için durum biraz farklıdır. Aşağıdaki alerjenler için yasal olarak etikette zorunlu beyan yoktur, gönüllü olarak eğer isterse gıda işletmesi beyan edebilir:
- Abalon, Uskumru, Kalamar, Somon, Somon Karaca, Badem, Kaju, Matsutake Mantarı, Susam, Soya, Yam, Elma, Muz, Kivi, Portakal, Şeftali, Sığır Eti, Tavuk, Jelatin, Domuz eti
Ürün geri çağırmalarına baktığımızda her yıl alerjen kaynaklı geri çağırmaların arttığını görüyoruz. Geri çağırma nedenleri genel olarak şunlardır: ürün alerjeni içermesine rağmen etiketinde alerjenin beyan edilmemesi, çapraz bulaşma olması durumunda -örneğin ürün işleme hattından- “iz miktarda ….içerebilir” beyanının etikette yapılmaması.
Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (RASFF) 2019 yıllık raporuna göre alerjen kaynaklı bildirimler (194) bir önceki yıla göre %30 artmıştır.
2019 yılında Amerika’da alerjen kaynaklı ürün geri çağırmaları toplam geri çağırmaların neredeyse yarısını oluşturmaktadır. Etikette beyan edilmemiş alerjen kaynaklı geri çağırma oranları: süt (49), kuruyemiş (24), yumurta (21), soya (15) ve sülfit (13).
Satış yapılan ülkelerin alerjene yönelik yasal şartlarını takip etmek ve etiketleme yönetmeliğine göre etikette beyan etmek geri çağırmaları azaltmak ve gıda güvenliği açısından çok önemlidir.
Kaynak:
https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/rasff_annual_report_2019.pdf
https://www.statista.com/statistics/947543/undeclared-food-allergen-recalls/