Italo Calvino’nun çok sevdiğim ve defalarca okuduğum Marcovaldo ya da Kentte Mevsimler kitabında, “Irmağın En Mavi Yeri” adlı öyküsünde şöyle der:

“En basit yiyeceklerin bile tehlikeler, tuzaklar, hileler içerdiği bir dönemdi. Gazetelerin çarşılarda, pazarlarda ele geçirilen tüyler ürpertici şeylerden söz etmedikleri gün olmuyordu; peynirler plastikten, tereyağı stearinli mumlardan yapılıyordu, meyvelerde sebzelerde böcek öldürücülerden kalan arsenik yüzdesi vitaminlerin yüzdesinden daha yüksekti, tavukları yağlandırmak için verilen kimi haplar, tavuğun bir budunu yiyenleri tavuğa dönüştürecek nitelikteydi. Taze balıklar geçen yıl İzlanda’da avlanmış, dün tutuldukları izlenimini uyandırmak için gözleriyle oynanmıştı. Kimi süt şişelerinden ölü mü diri mi oldukları bilinmeyen fareler çıkmıştı, zeytinyağı şişelerinden ise altın renkli zeytin özü yerine, bu amaçla damıtılmış yaşlı katır yağı akıyordu.”

 Kitabın yayınlandığı 1960’lı yıllarda bir edebiyatçının gözünden durum böyle ise, şimdi ve gelecekte nasıl?

Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), Europol (Avrupa Polis Teşkilatı) ve yasal kuruluşlar iş birliğinde 2011 yılından bu yana her sene dünya çapında AB üyesi ve AB üyesi olmayan ülkelerde gıda sahteciliğine yönelik Opson adı verilen operasyonlar yapılmaktadır. Bu operasyonlarda her sene binlerce ton sahte gıda ürünü ele geçirilmekte ve suç şebekeleri çökertilmektedir. Opson operasyonları ile ilgili raporlara internetten kolayca ulaşabilirsiniz.

Ulusal Gıda Suçları Birimi (National Food Crime Unit -NFCU) ve İskoç Gıda Suçları ve Olayları Birimi (Scottish Food Crime and Incidents Unit -SFCIU) tarafından hazırlanan “2020 Gıda Suçu Stratejik Değerlendirme Raporu”’na göre gıda suçları 7 başlık altında toplanmıştır:

1. Hırsızlık (Theft)
2. Yasadışı işleme (Unlawful processing)
3. Atık gıda kullanımı (Waste diversion)
4. Tağşiş-Karıştırma (Adulteration)
5. Yerine ikame etme (Substitution)
6. Yanlış Beyan (Misrepresentation)
7. Belgede Sahtecilik (Document fraud)

Hırsızlık

Yiyecek, içecek ya da yem ürünlerinin daha sonraki kullanımlarından ya da satışından ekonomik olarak fayda sağlama niyetiyle, yasal sahibinin izni olmadan ürüne el konulması. Örneğin çiftlik hayvanlarının çalınması ve kaçak olarak kesilmesi, kaçak avlanma.

Çalıntı hayvanlardan üretilenler de dahil olmak üzere yasadışı yoldan elde edilen yiyeceklerin, gıda güvenliği ve hijyen gerekliliklerine uygun olarak işlenmesi veya taşınması veya resmi kontrollere tabi tutulması olası olmadığından tüketiciler için önemli bir gıda güvenliği riski oluşturabilir.

Yasadışı işleme

Hayvansal kökenli ürünlerin ilgili yasal düzenleyici çerçeve dışında kesilmesi, hazırlanması veya işlenmesi.

Hayvanların onaylanmamış bir mezbahada kesilmesi; yetkili makam tarafından tescil edilmemiş veya onaylanmamış tesislerde ürünlerin işlenmesi.

Atık gıda kullanımı

Atık gıdanın kullanımı, gıda üretiminden kaynaklanan yan ürünler veya ilgili kalite testleri veya standartlarına göre uygunsuz olan bitmiş ürünler gibi, insan veya hayvan tüketimi için yüksek risk olarak kabul edilen atık ürünün gıdada kullanımıdır.

Gıda ve yem sektörleri, izin verilen amaçlar ve onaylanmış imha yolları olan önemli miktarlarda atık üretir. Bununla birlikte, atıkları gıda veya yem zincirine geri döndürmek, özellikle de pek çok işletmenin bu malzemeyi doğru bir şekilde imha etmek için ödeme yapması gerekeceğinden, kazançlı olmaya devam etmektedir.

En ciddi durumlarda, hayvansal yan ürünlerin uygunsuz kullanımı, BSE (sığırların süngerimsi beyin hastalığı) gibi bulaşıcı hayvan hastalıklarının yayılmasına neden olabilir. Et içeren yemek atıkları, hayvan yemine aktarılırsa, Afrika Domuz Nezlesi (ASF) ve Ayak ve Ağız Hastalığı gibi hastalıkları yayabilir.

Hayvansal yan ürünler (animal by-products), insan tüketimi için uygun olmadığı düşünülen hayvan karkaslarından, hayvan kısımlarından veya hayvandan elde edilen ürünlerden oluşur. Bu ürünlerin ileri işlenmesi ya da satışı yoluyla insan sağlığı tehlikeye atılmaktadır.

Tağşiş-Karıştırma

Üretim maliyetlerini düşürmek veya görünen kaliteyi yükseltmek amacıyla başka bir maddenin eklenmesi yoluyla bir gıda ürününün kalitesini düşürmek. Örneğin zeytinyağına diğer bitkisel yağları karıştırmak, bala şeker ilavesi, konserve ton balığında zamanla oluşan kahverengi rengi maskelemek ve kırmızı renk vermek için nitrat/nitrit enjeksiyonu veya karbon monoksit gazı ile işlem, morina balığı filetolarına daha taze bir görüntü vermek için kireçle muamele etmek, kırmızı palmiye yağına sentetik Sudan boyası karıştırmak.

Yerine ikame etme

 Bir gıda ürününü veya içeriğini benzer ancak daha ucuz türden başka bir madde ile değiştirmek. Bu, ürünün aynı fiyata ancak daha düşük maliyetlerle satışına olanak sağlar. Örneğin ürün içinde tereyağı yerine margarin kullanmak, doğal vanilyanın sentetik vanilya ile ikamesi, morina balığının mezgit gibi daha ucuz balık türleri ile ikamesi.

Yanlış Beyan

 Bir ürünün kalitesini, güvenliğini, faydasını, menşeini veya tazeliğini yanlış bir şekilde beyan edecek şekilde pazarlanması veya etiketlenmesi.

Gıda zinciri içindeki yanlış beyan, büyük ölçüde dört ana alana ayrılabilir; kalite, fayda, menşe veya tazelik.

Örneğin konvansiyonel ürünün organik olarak satılması, ürün menşeinin yanlış beyan edilmesi, son kullanma tarihi geçmiş ürünün taze ürün gibi yeni etiket basılarak satılması, zararlı endüstriyel kimyasallar içeren ürünlerin faydalı olduğuna dair yanlış beyanla satılması.

Yanlış beyan en yaygın olarak, müşterinin bir ürünün ambalajına ilişkin bir beyan veya iddianın veya bu ürünle ilgili bir pazarlama iddiasının gerçek ve doğru olup olmadığını belirleme becerisinin çok az olduğu durumlarda ortaya çıkar.

Bir yanlış beyan eylemi gerçekleştirildiğinde, ürün etiketlemesiyle veya orijinallik iddialarını desteklemek için kullanılan belgelerle ilişkili olarak, bununla ilişkili belgede sahtecilik eylemi olacağı neredeyse kesindir. Belgede sahtecilik, yanlış tanıtılan ürünü meşrulaştırmak ve sahtekarlık faaliyetini gizlemek için kullanılır.

Belgede Sahtecilik

 Sahte veya standart altı bir ürünü satmak, pazarlamak veya başka bir şekilde doğrulamak için sahte veya kötüye kullanılan belgelerin kullanılması. Örneğin, ithal edilen gıda ürünlerine sahte sağlık sertifikası düzenlemek; tahrif edilmiş gümrük beyannameleri ile yasaklı gıda ürünlerinin ülkeye girişi.

Kaynak:

https://www.foodstandards.gov.scot/downloads/Food_Crime_Strategic_Assessment_2020.pdf